Run tay chân ở người trẻ: Cảnh báo của bệnh Parkinson sớm hay rối loạn lo âu?

Run tay chân vốn là một triệu chứng phổ biến thường liên quan đến tuổi già, nhưng ngày nay, hiện tượng này ngày càng được ghi nhận ở nhiều người trẻ tuổi, đặc biệt trong bối cảnh lối sống hiện đại nhiều áp lực. Không ít người trẻ bỗng nhận thấy tay mình rung nhẹ khi cầm ly nước, sử dụng điện thoại hoặc thậm chí khi nghỉ ngơi. Liệu đây chỉ là dấu hiệu nhất thời do stress, lo âu hay có thể là biểu hiện sớm của bệnh Parkinson khởi phát sớm,  rối loạn lo âu, hay các rối loạn thần kinh khác?  Cùng Prime Medical Care tìm hiểu nguyên nhân và hiểu rõ hơn về các nguy cơ y khoa tiềm ẩn đằng sau triệu chứng run tay chân ở người trẻ.

1. Run tay chân là gì? Phân biệt với co giật và yếu chi

Run tay chân là hiện tượng vận động không tự chủ, thường lặp đi lặp lại ở các chi hoặc đầu, cổ. Run có thể xảy ra khi nghỉ ngơi, khi vận động, hoặc khi giữ tư thế. Đây là một trong những triệu chứng thần kinh phổ biến và có thể là triệu chứng độc lập hoặc gắn liền với nhiều bệnh lý thần kinh nền tảng.

Khác với co giật, vốn là sự phóng điện bất thường trong não gây ra những cơn vận động kịch phát, hoặc yếu cơ (do tổn thương hệ vận động trung ương hoặc ngoại biên), run thường là biểu hiện lẻ tẻ, kéo dài, đôi khi không ảnh hưởng đến sức cơ nhưng làm giảm đáng kể chất lượng sống.

2.  Người trẻ và hiện tượng run tay chân: Báo động thầm lặng 

Những nghiên cứu thần kinh học gần đây cho thấy tỷ lệ người trẻ từ 20–40 tuổi gặp phải hiện tượng run nhẹ tăng lên đáng kể. Một khảo sát đăng trên Journal of Neurology (2023), khoảng 4–5% người trẻ ở độ tuổi dưới 40 từng trải qua run tay chân kéo dài hơn một tuần, trong đó gần một nửa không rõ nguyên nhân.

Run ở người trẻ thường bị bỏ qua vì cho rằng đó là hệ quả của “thần kinh yếu” hoặc “thiếu ngủ”. Tuy nhiên, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của các rối loạn thần kinh phức tạp, trong đó bao gồm:

• Lo âu mạn tính hoặc rối loạn hoảng sợ (Panic disorder).
• Rối loạn thần kinh thực vật.
• Hội chứng Parkinson khởi phát sớm.

Do đó, việc phân tích nguyên nhân một cách hệ thống và khám chuyên khoa kịp thời là điều cần thiết.

3. Lo âu, stress và run tay chân – mối liên hệ phức tạp

Run do lo âu là một trong những dạng phổ biến nhất ở người trẻ. Căng thẳng kéo dài làm kích thích hệ thần kinh giao cảm – hệ thống kiểm soát phản ứng “chiến đấu hay bỏ chạy”. Khi hệ thần kinh giao cảm bị kích thích quá mức, nhịp tim tăng, huyết áp dao động và các cơ có thể rung nhẹ, đặc biệt ở tay chân.

Ngoài ra, lo âu cũng ảnh hưởng tới lượng dopamine – chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò thiết yếu trong điều hòa vận động. Mất cân bằng dopamine có thể làm trầm trọng thêm tình trạng run.

Một nghiên cứu tại Harvard Medical School năm 2022 chỉ ra rằng hơn 60% bệnh nhân có triệu chứng run không tìm thấy tổn thương thần kinh thực thể có chẩn đoán lo âu hoặc rối loạn liên quan stress sau khi làm các test đánh giá tâm lý.

Điểm đặc trưng của run do lo âu là:

• Thường xảy ra khi đối diện với tình huống căng thẳng.
• Giảm khi nghỉ ngơi sâu hoặc ngủ.
• Không tiến triển theo thời gian.

Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp run đều có thể đổ lỗi cho stress. Nếu tình trạng kéo dài, lan rộng hoặc kèm theo các triệu chứng khác, người bệnh cần được đánh giá kỹ lưỡng hơn.

4. Parkinson khởi phát sớm – đừng xem nhẹ

Bệnh Parkinson thường gặp ở người trên 60 tuổi, nhưng khoảng 5–10% bệnh nhân Parkinson được chẩn đoán khi còn dưới 50 tuổi, được gọi là Parkinson khởi phát sớm. Theo Tổ chức Parkinson Foundation, độ tuổi sớm nhất ghi nhận có thể bắt đầu từ 21 tuổi.

Khác với run sinh lý hoặc run do lo âu, Parkinson là bệnh lý thoái hóa thần kinh tiến triển, đặc trưng bởi tình trạng thiếu hụt dopamine tại thể vân – một vùng trong não điều khiển vận động tinh vi.

Các dấu hiệu sớm của Parkinson khởi phát sớm có thể bao gồm:

• Run tay nhẹ khi nghỉ ngơi, một bên cơ thể.
• Vận động chậm.
• Đơ cứng cơ bắp. 
• Mất biểu cảm khuôn mặt.
• Mất cân bằng tư thế hoặc ngã không rõ nguyên nhân.

Chẩn đoán bệnh Parkinson không đơn thuần dựa trên hình ảnh học hay xét nghiệm, mà chủ yếu là đánh giá lâm sàng và phản ứng với thuốc levodopa. Chính vì vậy, nếu có triệu chứng run kèm theo những biểu hiện trên, người bệnh cần được khám bởi chuyên gia thần kinh để loại trừ Parkinson.

5. Một số nguyên nhân khác gây run ở người trẻ

Ngoài lo âu và Parkinson, có nhiều nguyên nhân y khoa khác cũng có thể gây run tay chân ở người trẻ, bao gồm:

• Run vô căn (Essential Tremor – ET): Là dạng rối loạn vận động thường gặp nhất, có yếu tố di truyền, thường biểu hiện rõ khi vận động như cầm viết hoặc cầm ly nước. Mức độ có thể nặng dần theo tuổi tác.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc chống trầm cảm (SSRI), thuốc hen phế quản (salbutamol), corticoid hoặc thuốc an thần có thể gây run như một phản ứng phụ.

• Lạm dụng caffeine, rượu hoặc chất kích thích: Những chất này ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương và có thể kích thích gây run, đặc biệt nếu sử dụng liều cao hoặc đột ngột ngưng sau thời gian sử dụng dài.

• Cường giáp (hyperthyroidism): Một trong những dấu hiệu sớm của cường giáp là run tay, đánh trống ngực và giảm cân không rõ nguyên nhân.

6. Khi nào nên đi khám?

Run tay chân ở người trẻ, nếu chỉ xảy ra thoáng qua và không kèm triệu chứng khác, có thể không cần quá lo lắng. Tuy nhiên, bạn nên tìm đến chuyên gia nếu gặp các tình huống sau:

• Run kéo dài >2 tuần mà không cải thiện.
• Run tăng dần, xuất hiện ở nhiều vị trí.
• Kèm theo triệu chứng khác như chậm vận động, rối loạn dáng đi, ngã, cứng cơ.
• Có yếu tố gia đình liên quan Parkinson hoặc run vô căn.
• Ảnh hưởng đến sinh hoạt và công việc hàng ngày.

Việc thăm khám chuyên khoa thần kinh, thực hiện các test lâm sàng, xét nghiệm hormone tuyến giáp, chụp MRI não hoặc làm điện cơ (EMG) là những bước giúp xác định nguyên nhân chính xác và loại trừ bệnh lý nặng.

7. Hướng xử trí và điều trị chứng run tay chân

Điều trị run tay chân phụ thuộc vào nguyên nhân nền tảng. Với trường hợp run do lo âu, trị liệu tâm lý hành vi – nhận thức (CBT), luyện tập hít thở và thư giãn có thể giúp cải thiện rõ rệt. Bác sĩ có thể chỉ định thuốc an thần nhẹ hoặc chống lo âu nếu cần thiết.

Với Parkinson, việc điều trị tập trung vào thuốc tăng dopamine kết hợp với luyện tập vận động và vật lý trị liệu. Can thiệp sâu hơn như kích thích não sâu (DBS) có thể được chỉ định nếu bệnh tiến triển nhanh.

Run vô căn thường được điều trị bằng propranolol hoặc primidone. Ngoài ra, chế độ sống lành mạnh (giảm caffeine, hạn chế rượu bia, tập yoga hoặc thiền) cũng đóng vai trò hỗ trợ quan trọng.

Kết luận

Run tay chân ở người trẻ không còn là hiện tượng hiếm gặp và không nên xem nhẹ. Trong khi phần lớn trường hợp là do lo âu hoặc các nguyên nhân lành tính, một tỷ lệ nhỏ có thể là dấu hiệu sớm của bệnh Parkinson khởi phát sớm – một bệnh lý cần được phát hiện và can thiệp kịp thời. Hiểu rõ các biểu hiện đi kèm, lắng nghe cơ thể và thăm khám đúng chuyên khoa sẽ giúp bạn chủ động kiểm soát sức khỏe, thay vì để những rung động nhỏ trở thành nỗi lo lớn.