Vi khuẩn HP: Thủ phạm thầm lặng gây viêm loét dạ dày và ung thư dạ dày

Vi khuẩn HP là gì? Tại sao chúng ta cần cảnh giác?

Helicobacter pylori, thường được gọi tắt là vi khuẩn HP, là loại vi khuẩn sinh sống chủ yếu trong dạ dày người. Đây là một trong số ít các vi sinh vật có khả năng tồn tại trong môi trường acid mạnh, nơi hầu hết các vi khuẩn khác đều bị tiêu diệt. Đặc điểm nổi bật của vi khuẩn HP là khả năng tiết ra men urease, tạo ra môi trường trung hòa acid xung quanh nó, giúp vi khuẩn bám dính và gây tổn thương niêm mạc dạ dày.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, hơn 50% dân số toàn cầu có nguy cơ mang vi khuẩn HP trong dạ dày, nhưng không phải ai cũng biểu hiện triệu chứng. Tuy nhiên, khi HP hoạt động mạnh, nó có thể gây ra viêm loét, xuất huyết tiêu hóa và về lâu dài là ung thư dạ dày – một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam.

Vi khuẩn HP gây hại như thế nào?

Khi cư trú trong dạ dày, vi khuẩn HP không chỉ đơn thuần tồn tại mà còn gây ra các tổn thương nghiêm trọng trên niêm mạc. Chúng tiết ra độc tố, làm suy yếu lớp nhầy bảo vệ dạ dày, tạo điều kiện cho acid tấn công vào các tế bào niêm mạc, gây ra tình trạng viêm mãn tính và loét. Theo thời gian, các ổ viêm loét không được điều trị sẽ tiến triển thành các biến chứng nguy hiểm như:

• Viêm dạ dày mãn tính.
• Loét dạ dày tá tràng.
• Xuất huyết tiêu hóa.
• Hẹp môn vị.
• Và đặc biệt là ung thư dạ dày.

Điều nguy hiểm hơn cả là nhiều trường hợp nhiễm HP không có biểu hiện rõ ràng trong thời gian dài. Người bệnh chỉ phát hiện khi đã có biến chứng nặng, lúc này điều trị trở nên khó khăn và tốn kém hơn rất nhiều.

Vi khuẩn HP lây nhiễm như thế nào?

HP là vi khuẩn có khả năng lây truyền cao qua các con đường phổ biến sau

Tiếp xúc miệng – miệng

Hành động hôn môi, dùng chung dụng cụ ăn uống, hoặc thói quen mớm thức ăn cho trẻ em là những con đường giúp vi khuẩn HP dễ dàng truyền từ người này sang người khác.

Đường phân – miệng

Khi người mang vi khuẩn HP không vệ sinh tay sạch sẽ sau khi đi vệ sinh, HP có thể lây lan qua tay bẩn và tiếp xúc vào thực phẩm, đồ dùng, từ đó lây sang người khỏe mạnh.

Lây nhiễm qua dạ dày – miệng

Khi người bệnh bị trào ngược dịch dạ dày có chứa HP, vi khuẩn có thể theo đường này ra khoang miệng và lây cho người khác qua tiếp xúc gần.

Lây nhiễm qua dạ dày – dạ dày 

HP còn có thể truyền trực tiếp từ dạ dày của người này sang dạ dày của người khác thông qua các thiết bị y tế không được tiệt trùng kỹ lưỡng trong các thủ thuật nội soi tiêu hóa.

Triệu chứng cảnh báo nhiễm vi khuẩn HP

Ở giai đoạn đầu, vi khuẩn HP có thể không gây triệu chứng. Khi tình trạng viêm loét phát triển, người bệnh sẽ gặp phải các biểu hiện như:

• Đau bụng vùng thượng vị, đau âm ỉ hoặc dữ dội.
• Buồn nôn, đầy hơi, khó tiêu.
• Chán ăn, sút cân không rõ nguyên nhân.
• Có thể xuất hiện tình trạng ợ hơi, ợ nóng kéo dài.
• Trong trường hợp nặng, có thể nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen – dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa.

Điều trị vi khuẩn HP: Không thể chủ quan

Điều trị HP là một quá trình phức tạp, không đơn giản chỉ uống một đợt kháng sinh là khỏi. Vi khuẩn HP có khả năng kháng thuốc cao, đặc biệt tại Việt Nam, tỷ lệ kháng thuốc của HP ngày càng gia tăng do lạm dụng kháng sinh.

Phác đồ điều trị thường bao gồm kết hợp nhiều loại thuốc: kháng sinh, thuốc ức chế bơm proton (PPI) và đôi khi thêm bismuth để tăng hiệu quả diệt khuẩn. Người bệnh cần tuân thủ đúng thời gian điều trị (thường kéo dài từ 10 – 14 ngày) và không được tự ý ngưng thuốc khi chưa tái khám.

Tái kiểm tra sau điều trị là bước bắt buộc để xác định vi khuẩn đã được diệt hoàn toàn hay chưa. Nếu không diệt triệt để, vi khuẩn có thể bùng phát trở lại, khó kiểm soát hơn.

Tại sao cần điều trị HP sớm?

HP là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ung thư dạ dày. Nhiều nghiên cứu cho thấy, điều trị HP thành công giúp giảm rõ rệt tỷ lệ mắc ung thư dạ dày. Bên cạnh đó, điều trị sớm cũng ngăn ngừa nguy cơ loét dạ dày, giảm đau đớn và chi phí y tế lâu dài.

Phòng ngừa nhiễm vi khuẩn HP – Từ ý thức cá nhân đến thói quen gia đình

Để phòng tránh vi khuẩn HP, mỗi người cần xây dựng thói quen sống lành mạnh:

• Ăn uống hợp vệ sinh, không dùng chung bát đũa với người có nguy cơ nhiễm HP.
• Rửa tay sạch sẽ trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Không mớm thức ăn cho trẻ nhỏ, không dùng chung bàn chải đánh răng.
• Tầm soát dạ dày định kỳ, đặc biệt với người có tiền sử gia đình bị viêm loét hoặc ung thư dạ dày.

Vi khuẩn HP và thách thức kháng thuốc tại Việt Nam

Tại Việt Nam, tình trạng kháng thuốc của vi khuẩn HP đang trở thành vấn đề đáng báo động. Sử dụng kháng sinh không đúng liều, bỏ dở liệu trình điều trị hoặc tự ý dùng thuốc khiến HP trở nên “nhờn thuốc”, khó tiêu diệt hơn. Điều này khiến việc điều trị kéo dài, chi phí gia tăng và nguy cơ biến chứng cao hơn.

Giải pháp đặt ra là cá thể hóa phác đồ điều trị theo từng cá nhân, dựa trên kết quả kháng sinh đồ và tình trạng bệnh cụ thể. Đồng thời, cần nâng cao nhận thức cộng đồng về việc không lạm dụng kháng sinh và tuân thủ nghiêm túc chỉ định của bác sĩ.

Chủ động tầm soát bảo vệ dạ dày khỏe mạnh

Vi khuẩn HP là tác nhân gây hại thầm lặng nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Chủ động khám dạ dày định kỳ, điều chỉnh thói quen ăn uống và duy trì lối sống vệ sinh là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe tiêu hóa và phòng ngừa nguy cơ ung thư dạ dày trong tương lai.