Cholesterol và Sức Khỏe Tim Mạch: Hiểu Đúng Để Sống Lâu – Sống Khỏe

Cholesterol không xấu, nhưng kiểm soát sai cách sẽ gây hại

Cholesterol từ lâu đã bị gán mác “thủ phạm” gây bệnh tim mạch, nhưng trên thực tế, đây là một thành phần thiết yếu trong cơ thể. Cholesterol đóng vai trò quan trọng trong cấu tạo màng tế bào, sản xuất hormon và vitamin D. Tuy nhiên, điều nguy hiểm nằm ở sự mất cân bằng giữa các loại cholesterol tốt và xấu, đặc biệt là khi nồng độ cholesterol “xấu” trong máu tăng cao kéo dài, yếu tố trực tiếp dẫn đến xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Vì vậy, điều quan trọng không phải là loại bỏ hoàn toàn cholesterol, mà là kiểm soát đúng loại, đúng mức và đúng thời điểm.

Cholesterol là gì? Gồm những loại nào?

Cholesterol là một chất béo dạng sáp, không tan trong nước, được vận chuyển trong máu dưới dạng lipoprotein. Có 3 loại cholesterol chính mà chúng ta cần hiểu rõ:

• LDL-cholesterol (Low-Density Lipoprotein – cholesterol “xấu”): Khi nồng độ LDL tăng cao, chúng dễ lắng đọng tại thành mạch, tạo nên mảng xơ vữa và thu hẹp lòng mạch máu – từ đó tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
• HDL-cholesterol (High-Density Lipoprotein – cholesterol “tốt”): Có tác dụng dọn dẹp cholesterol dư thừa trong máu và vận chuyển về gan để đào thải. Nồng độ HDL cao giúp bảo vệ hệ tim mạch.
• Triglyceride (chất béo trung tính): Là dạng chất béo phổ biến nhất trong cơ thể. Triglyceride tăng cao thường liên quan đến béo phì, lối sống ít vận động, chế độ ăn nhiều đường, rượu và tinh bột – góp phần thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch.

Rối loạn mỡ máu – sát thủ âm thầm đe dọa tim mạch

Trong giai đoạn đầu, rối loạn mỡ máu không gây ra triệu chứng rõ ràng. Người bệnh vẫn sinh hoạt bình thường cho đến khi các mảng xơ vữa hình thành trong lòng mạch và gây ra những biến cố nguy hiểm như:

• Cơn đau thắt ngực do thiếu máu cơ tim.
• Nhồi máu cơ tim cấp – thường xảy ra đột ngột, nguy cơ tử vong cao.
• Đột quỵ não do tắc nghẽn mạch máu não.
• Suy tim do tổn thương cơ tim lâu dài.

Đáng lo ngại là nhiều người phát hiện mình bị rối loạn lipid máu khi đã có biến chứng tim mạch, do không kiểm tra định kỳ hoặc chủ quan với sức khỏe tim mạch.

Ai dễ mắc rối loạn lipid máu?

Bất kỳ ai cũng có thể gặp tình trạng mỡ máu cao, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn, bao gồm:

• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch sớm.
• Người ít vận động, thường ngồi nhiều, thừa cân, béo bụng.
• Chế độ ăn uống nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn, rượu bia, đường.
• Người mắc đái tháo đường, tăng huyết áp hoặc hội chứng chuyển hóa.
• Phụ nữ sau mãn kinh do sự thay đổi nội tiết.
• Người hút thuốc lá hoặc sống trong môi trường ô nhiễm kéo dài.

Làm thế nào để phát hiện rối loạn mỡ máu?

Cách duy nhất để chẩn đoán chính xác tình trạng rối loạn lipid là xét nghiệm máu định kỳ. Người bệnh sẽ được đo các chỉ số bao gồm:

• Tổng cholesterol
• LDL-cholesterol
• HDL-cholesterol
• Triglyceride

Dựa vào kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ đánh giá nguy cơ tim mạch và đưa ra chỉ định điều trị phù hợp. Hướng dẫn quốc tế khuyến nghị người trưởng thành nên kiểm tra mỡ máu ít nhất 1 năm/lần, đặc biệt nếu có yếu tố nguy cơ.

Kiểm soát mỡ máu – kiểm soát trái tim

Việc kiểm soát rối loạn mỡ máu cần kết hợp cả 3 trụ cột: thay đổi lối sống – kiểm soát bệnh lý nền – và can thiệp y tế khi cần thiết.

1. Thay đổi lối sống:
   • Duy trì cân nặng lý tưởng, tránh béo bụng.
   • Tăng cường vận động thể lực ít nhất 150 phút/tuần.
   • Hạn chế thực phẩm giàu cholesterol, chất béo bão hòa, đường và rượu bia.
   • Ăn nhiều rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, chất béo tốt từ cá và hạt.
     
2. Kiểm soát các bệnh lý đi kèm:
   • Kiểm soát tốt tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh thận.
   • Ngưng hút thuốc lá, hạn chế căng thẳng kéo dài.
     
3. Sử dụng thuốc hạ mỡ máu khi có chỉ định:
   • Một số người cần sử dụng statin hoặc thuốc điều chỉnh lipid máu theo chỉ định của bác sĩ.
   • Việc dùng thuốc cần tuân thủ chặt chẽ, theo dõi định kỳ để điều chỉnh liều lượng.

Khi nào nên bắt đầu kiểm tra mỡ máu?

• Người lớn từ 20 tuổi trở lên nên xét nghiệm mỡ máu ít nhất 1 lần mỗi 3-5 năm.
• Từ 40 tuổi, nên kiểm tra mỗi năm, đặc biệt khi có yếu tố nguy cơ tim mạch.
• Người đã có bệnh lý nền (tiểu đường, huyết áp cao, bệnh tim…) cần kiểm tra thường xuyên theo chỉ định của bác sĩ.

Rối loạn mỡ máu là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây nên các bệnh lý tim mạch nghiêm trọng,  từ nhồi máu cơ tim, đột quỵ cho đến suy tim mạn tính. Điều đáng nói là tình trạng này thường tiến triển âm thầm, không triệu chứng rõ ràng, khiến người bệnh dễ chủ quan cho đến khi biến cố tim mạch xảy ra.

Tuy nhiên, rối loạn lipid máu không nguy hiểm đến tính mạng nếu chúng ta chủ động kiểm soát đúng cách. Việc phát hiện sớm thông qua xét nghiệm mỡ máu định kỳ, kết hợp với lối sống lành mạnh và tuân thủ điều trị y khoa, sẽ giúp làm chậm tiến trình bệnh, cải thiện chức năng mạch máu và bảo vệ tim mạch hiệu quả.

Hãy coi việc kiểm soát mỡ máu như một phần thiết yếu trong hành trình sống khỏe – sống chất lượng. Vì một trái tim khỏe không chỉ giúp bạn sống lâu, mà còn sống trọn vẹn từng khoảnh khắc bên những người thân yêu.