Nhận biết sớm triệu chứng sốt xuất huyết để phòng tránh biến chứng nguy hiểm

Mỗi năm, Việt Nam ghi nhận hàng trăm nghìn ca mắc sốt xuất huyết, đặc biệt gia tăng vào mùa mưa khi muỗi Aedes aegypti sinh sôi mạnh. Việc phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh có vai trò quan trọng trong ngăn ngừa biến chứng và giảm tỷ lệ tử vong. Tuy nhiên, triệu chứng sốt xuất huyết thường dễ bị nhầm lẫn với cảm cúm hoặc sốt siêu vi thông thường, khiến nhiều người chủ quan, chậm trễ trong việc thăm khám.

Sốt xuất huyết – Bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus Dengue gây ra

Sốt xuất huyết là bệnh lý truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue thuộc họ Flaviviridae gây nên, lây truyền qua vết đốt của muỗi Aedes aegypti (muỗi vằn). Virus này có bốn týp huyết thanh khác nhau: DENV-1, DENV-2, DENV-3 và DENV-4. Người từng mắc một týp vẫn có thể bị nhiễm lại bởi týp khác, thậm chí với mức độ nặng hơn.

Bệnh diễn tiến nhanh, có thể dẫn đến biến chứng nặng như sốc, xuất huyết nội tạng hoặc suy đa tạng nếu không được điều trị kịp thời. Do đó, việc nhận diện sớm các triệu chứng đặc trưng ngay từ giai đoạn đầu đóng vai trò quyết định trong công tác điều trị và kiểm soát bệnh.

Triệu chứng sốt xuất huyết theo từng giai đoạn tiến triển

Sốt xuất huyết thường trải qua ba giai đoạn chính: giai đoạn sốt cao, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục, với biểu hiện lâm sàng khác nhau ở mỗi giai đoạn.

• Giai đoạn sốt cao (2–7 ngày đầu)

Người bệnh thường khởi phát sốt cao đột ngột, nhiệt độ có thể lên tới 39–40°C, kèm theo các triệu chứng: đau đầu dữ dội, đau hốc mắt, đau nhức cơ và khớp, mệt mỏi toàn thân, chán ăn. Trẻ nhỏ có thể quấy khóc, nôn ói hoặc phát ban nhẹ.

Một số trường hợp xuất hiện dấu hiệu xuất huyết sớm như chấm đỏ dưới da, chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam. Tuy nhiên, ở giai đoạn này, việc phân biệt với sốt siêu vi thông thường thường khó khăn nếu không được xét nghiệm máu để xác định giảm tiểu cầu hoặc tăng hematocrit.

• Giai đoạn nguy hiểm (thường từ ngày thứ 4 đến ngày thứ 6)

Khi nhiệt độ cơ thể giảm dần, người bệnh có thể nhầm tưởng bệnh đang thuyên giảm, nhưng đây lại là thời điểm nguy hiểm nhất. Các dấu hiệu cảnh báo gồm: đau bụng dữ dội, nôn nhiều, bứt rứt, mệt lả, tay chân lạnh, mạch nhanh, huyết áp tụt.

Xét nghiệm cho thấy tiểu cầu giảm mạnh và dấu hiệu cô đặc máu. Nếu không được xử trí kịp thời, người bệnh có thể rơi vào tình trạng sốc do thoát huyết tương, gây trụy tim mạch hoặc xuất huyết nội tạng – biến chứng có thể đe dọa tính mạng.

• Giai đoạn hồi phục (sau ngày thứ 7)

Ở giai đoạn này, người bệnh bắt đầu hết sốt, cảm giác ăn uống và tiểu tiện được cải thiện, huyết áp ổn định trở lại. Tuy nhiên, cần tiếp tục theo dõi sát vì nguy cơ xuất huyết thứ phát hoặc biến chứng muộn vẫn có thể xảy ra, đặc biệt ở trẻ em và người có bệnh nền.

Cách phân biệt sốt xuất huyết với các bệnh lý sốt thông thường

Triệu chứng sốt xuất huyết dễ bị nhầm lẫn với các bệnh như cúm, sốt siêu vi hoặc COVID-19. Tuy nhiên, một số đặc điểm giúp phân biệt:

• Sốt xuất huyết thường kèm đau hốc mắt, đau nhức người, phát ban sau 3–4 ngày và có biểu hiện xuất huyết dưới da.
• Sốt siêu vi thông thường ít gây giảm tiểu cầu và không có chấm xuất huyết.
• Cúm mùa chủ yếu biểu hiện ở đường hô hấp: ho, sổ mũi, đau họng.

Do đó, khi có sốt cao kéo dài kèm phát ban hoặc chảy máu bất thường, người bệnh cần được thăm khám sớm để xét nghiệm máu, tránh tự ý dùng thuốc hạ sốt kéo dài hoặc kháng sinh không đúng chỉ định.

Xử trí và chăm sóc người bệnh sốt xuất huyết đúng cách

Đối với người bệnh không có dấu hiệu cảnh báo, việc điều trị chủ yếu là theo dõi và chăm sóc tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ. Cần đảm bảo đủ nước, bổ sung oresol hoặc nước hoa quả để bù điện giải, nghỉ ngơi tuyệt đối và theo dõi dấu hiệu sinh tồn hàng ngày.

Không nên tự ý dùng thuốc chứa aspirin hoặc ibuprofen vì có thể làm tăng nguy cơ chảy máu. Nếu có biểu hiện cảnh báo như nôn nhiều, mệt lả, chảy máu, tay chân lạnh hoặc tiểu ít, người bệnh cần nhập viện ngay để được xử trí kịp thời.

Trong trường hợp nặng, bác sĩ có thể chỉ định truyền dịch, theo dõi huyết áp, hematocrit và tiểu cầu liên tục để ngăn ngừa biến chứng sốc hoặc xuất huyết nội tạng.

Biện pháp phòng ngừa sốt xuất huyết – Giải pháp căn cơ từ cộng đồng

Sốt xuất huyết hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, vì vậy phòng bệnh vẫn là biện pháp hiệu quả nhất. Các khuyến nghị y tế bao gồm:

• Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi: Đậy kín các dụng cụ chứa nước, thay nước bình hoa, bỏ vật dụng đọng nước quanh nhà.
• Diệt muỗi, diệt lăng quăng: Phun thuốc diệt muỗi định kỳ, đặc biệt tại khu dân cư đông đúc, trường học, bệnh viện.
• Bảo vệ cá nhân: Mặc quần áo dài, ngủ màn kể cả ban ngày, dùng kem chống muỗi an toàn cho da.
• Giám sát cộng đồng: Khi có ca bệnh, cần báo ngay cho cơ quan y tế để khoanh vùng, xử lý ổ dịch, tránh lây lan.

Triệu chứng sốt xuất huyết có thể khởi phát nhẹ nhưng tiến triển nhanh, dẫn đến biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và theo dõi kịp thời. Việc chủ động nhận biết dấu hiệu, thăm khám sớm và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ là yếu tố quyết định để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng, đặc biệt trong mùa cao điểm của dịch bệnh.