Viêm Khớp Là Gì? Hiểu Rõ Các Dạng Viêm Khớp Phổ Biến và Cách Nhận Biết

Viêm khớp là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây đau, cứng và hạn chế vận động, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống của hàng triệu người trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, tình trạng viêm khớp đang ngày càng phổ biến, không chỉ ở người cao tuổi mà còn xuất hiện ngày một nhiều ở người trẻ, đặc biệt là nhóm có lối sống ít vận động hoặc làm việc văn phòng kéo dài. Điều đáng lo ngại là nhiều người bệnh có triệu chứng đau và sưng khớp nhưng không được chẩn đoán đúng thời điểm, dẫn đến tình trạng mãn tính, biến dạng khớp và tàn phế không hồi phục. Hiểu đúng về viêm khớp, phân biệt các thể bệnh thường gặp như viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp, viêm khớp vảy nến hay gout là bước đầu quan trọng trong chẩn đoán và điều trị hiệu quả.

1. Viêm khớp là gì? Cơ chế bệnh học và tác động lên hệ cơ xương khớp

Viêm khớp là thuật ngữ y học mô tả tình trạng viêm xảy ra tại một hoặc nhiều khớp trong cơ thể, biểu hiện bằng các triệu chứng như sưng, nóng, đỏ, đau và hạn chế vận động. Về mặt cơ chế, quá trình viêm có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân: tổn thương cơ học, rối loạn miễn dịch, nhiễm trùng hoặc chuyển hóa bất thường. Khi quá trình viêm kéo dài mà không được kiểm soát, nó sẽ phá hủy sụn khớp, bao hoạt dịch và cấu trúc xung quanh, dẫn đến biến dạng khớp và suy giảm chức năng vận động.

Ở giai đoạn đầu, viêm thường chỉ gây khó chịu thoáng qua, đặc biệt là khi vận động hoặc thay đổi thời tiết. Tuy nhiên, nếu không điều trị kịp thời, tình trạng viêm có thể lan rộng, gây mất chức năng khớp, teo cơ, cứng khớp buổi sáng kéo dài và thậm chí gây tổn thương các cơ quan khác trong cơ thể như tim, phổi, thận hoặc mắt, đặc biệt trong các thể viêm khớp tự miễn.

Phân biệt rõ viêm khớp với các tình trạng đau khớp cơ học đơn thuần (do vận động sai tư thế, do chấn thương hoặc do thoái hóa đơn lẻ) là yếu tố quyết định trong việc lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp. Trong khi đau khớp cơ học có xu hướng cải thiện khi nghỉ ngơi, thì đau do viêm khớp thường dai dẳng, kéo dài cả khi nghỉ và thường nghiêm trọng hơn vào buổi sáng hoặc sau khi bất động lâu.

2. Các dạng viêm khớp phổ biến

Viêm khớp là một nhóm bệnh với trên 100 thể lâm sàng khác nhau. Dưới đây là một số dạng phổ biến nhất, thường gặp trong thực hành lâm sàng và có ảnh hưởng sâu rộng đến sức khỏe cộng đồng.

Viêm khớp dạng thấp 

Đây là bệnh lý tự miễn kinh điển, trong đó hệ miễn dịch tấn công chính các mô khớp của cơ thể. Viêm khớp dạng thấp thường khởi phát âm thầm, biểu hiện bằng sưng, đau và cứng khớp kéo dài vào buổi sáng, ảnh hưởng chủ yếu đến các khớp nhỏ ở bàn tay, cổ tay, cổ chân. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể gây biến dạng khớp không hồi phục, teo cơ và tổn thương cơ quan nội tạng như tim, phổi, mắt.

Thoái hóa khớp 

Thoái hóa khớp là hậu quả của quá trình lão hóa tự nhiên, trong đó sụn khớp bị bào mòn theo thời gian. Khác với viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp chủ yếu gặp ở người cao tuổi, thường ảnh hưởng đến khớp gối, khớp háng và cột sống. Cơn đau có xu hướng tăng khi vận động nhiều, giảm khi nghỉ ngơi, và thường không kèm theo biểu hiện viêm cấp rõ rệt.

Viêm khớp vảy nến 

Viêm khớp vảy nến là biến chứng viêm khớp xảy ra ở bệnh nhân mắc vảy nến, một bệnh da liễu mạn tính. Bệnh biểu hiện bằng viêm khớp không đối xứng, sưng đau các ngón tay hoặc ngón chân. Điểm khác biệt là người bệnh thường có tổn thương da trước, kèm theo móng dày, dễ gãy và bong vảy.

Gout (Viêm khớp do rối loạn chuyển hóa acid uric)

Gout là một dạng viêm khớp do tinh thể urat tích tụ trong khớp, gây viêm cấp rất dữ dội, thường khởi phát đột ngột vào ban đêm, với biểu hiện điển hình là sưng, nóng, đỏ, đau dữ dội ở ngón chân cái. Bệnh liên quan đến chế độ ăn nhiều đạm, rượu bia và yếu tố di truyền. Nếu không kiểm soát acid uric máu, bệnh có thể chuyển sang giai đoạn mạn tính với biến dạng khớp và sỏi urat.

3. Làm sao nhận biết sớm viêm khớp? Khi nào cần đi khám?

Nhiều bệnh nhân chỉ tìm đến bác sĩ khi khớp đã sưng to, biến dạng hoặc đau không thể vận động, trong khi các dấu hiệu cảnh báo ban đầu thường đã xuất hiện từ rất sớm. Nhận biết sớm viêm khớp giúp can thiệp kịp thời và làm chậm tiến triển bệnh.

Một số triệu chứng sớm cần đặc biệt lưu ý bao gồm:

• Cảm giác cứng khớp buổi sáng kéo dài trên 30 phút
• Đau lặp đi lặp lại ở cùng một vị trí khớp, không rõ nguyên nhân
• Mỏi khớp hoặc mất linh hoạt khi làm các động tác đơn giản hàng ngày
• Khớp có dấu hiệu sưng nhẹ, nóng hoặc hạn chế tầm vận động

Nếu bạn gặp bất kỳ biểu hiện nào kéo dài trên 2 tuần, đặc biệt nếu kèm theo sốt nhẹ, mệt mỏi toàn thân, hoặc có yếu tố gia đình mắc bệnh tự miễn, thì nên chủ động đi khám chuyên khoa cơ xương khớp. Cần tránh việc tự mua thuốc giảm đau hoặc xoa bóp mà không có chẩn đoán rõ ràng – vì điều này có thể khiến tình trạng viêm tiến triển âm thầm đến giai đoạn không thể phục hồi.

4. Chẩn đoán và điều trị viêm khớp hiện nay

Việc chẩn đoán viêm khớp không chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng mà còn cần kết hợp với các xét nghiệm cận lâm sàng để xác định thể bệnh cụ thể và đánh giá mức độ tổn thương. Trong thực hành, bác sĩ thường bắt đầu bằng thăm khám chi tiết, khai thác thời điểm khởi phát, đặc điểm đau, vị trí khớp bị ảnh hưởng và các biểu hiện toàn thân đi kèm.

​​

Các xét nghiệm thường được chỉ định bao gồm công thức máu, tốc độ lắng máu (ESR), CRP, định lượng acid uric, yếu tố thấp khớp (RF), kháng thể kháng CCP, cùng các xét nghiệm chức năng gan, thận để chuẩn bị cho phác đồ điều trị. Chụp X-quang, siêu âm khớp hoặc MRI giúp phát hiện sớm tổn thương sụn, hẹp khe khớp hoặc tràn dịch khớp. Đo mật độ xương cũng có thể cần thiết để đánh giá nguy cơ loãng xương kèm theo – một biến chứng thường gặp ở bệnh nhân viêm khớp mạn tính.

Việc điều trị cần được cá thể hóa theo từng loại viêm khớp. Với viêm khớp dạng thấp, mục tiêu là kiểm soát viêm sớm và ngăn ngừa tổn thương khớp không hồi phục, bằng các thuốc DMARDs (thuốc điều chỉnh tiến triển bệnh), corticoid liều thấp và thuốc sinh học nếu cần. Trong khi đó, bệnh gout ưu tiên giảm acid uric máu và phòng cơn gout cấp bằng colchicin và allopurinol. Thoái hóa khớp lại nhấn mạnh vào giảm đau, phục hồi chức năng và điều chỉnh lối sống.

Dù thuộc thể nào, việc dùng thuốc cần tuân thủ đúng chỉ định và theo dõi định kỳ. Đồng thời, vai trò của vận động trị liệu, phục hồi chức năng và tâm lý hỗ trợ cũng ngày càng được đánh giá cao trong tiếp cận đa mô thức điều trị viêm khớp.