Bệnh Cường Giáp: Nhận biết sớm để kiểm soát hiệu quả

Cường giáp là một rối loạn nội tiết phổ biến, xảy ra khi tuyến giáp hoạt động quá mức và sản xuất dư thừa hormone. Tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình chuyển hóa và nhiều cơ quan trong cơ thể. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, cường giáp có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nhận diện dấu hiệu, nguyên nhân và cách phòng ngừa hiệu quả.

Cường giáp là gì và vì sao cần hiểu đúng?

Cường giáp là tình trạng tuyến giáp tiết ra quá nhiều hormone thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3). Lượng hormone này cao hơn mức bình thường khiến quá trình chuyển hóa trong cơ thể bị tăng tốc bất thường. Hệ quả là người bệnh thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, lo âu, sụt cân nhanh, run tay, tim đập nhanh… Theo thống kê của Bộ Y tế, khoảng 1–2% dân số Việt Nam mắc bệnh cường giáp, trong đó nữ giới có nguy cơ mắc cao gấp 5–10 lần so với nam giới.

Dấu hiệu nhận biết bệnh cường giáp

Triệu chứng của cường giáp khá đa dạng và thường tiến triển âm thầm, khiến người bệnh dễ bỏ qua. Một trong những biểu hiện dễ gặp là nhịp tim tăng nhanh bất thường, cảm giác hồi hộp, đánh trống ngực ngay cả khi nghỉ ngơi. Ngoài ra, người bệnh có thể bị run tay nhẹ, đặc biệt khi giơ hai tay ra phía trước.

Cường giáp còn gây ra tình trạng sụt cân không rõ lý do, dù người bệnh vẫn ăn uống bình thường hoặc thậm chí ăn nhiều hơn. Bên cạnh đó, hệ tiêu hóa cũng bị ảnh hưởng, dẫn đến đi tiêu nhiều lần, phân lỏng hoặc thay đổi thói quen đại tiện.

Tình trạng thân nhiệt tăng, người lúc nào cũng nóng, đổ mồ hôi nhiều, da ẩm là biểu hiện đặc trưng khác. Ở phụ nữ, rối loạn kinh nguyệt và giảm ham muốn tình dục cũng là dấu hiệu cần lưu ý. Trong trường hợp cường giáp do bệnh Basedow, người bệnh còn gặp hiện tượng lồi mắt, mắt đỏ, chảy nước mắt, đau nhức hốc mắt hoặc cảm giác cộm, mờ mắt.

Về mặt tâm lý, người mắc cường giáp thường dễ cáu gắt, bồn chồn, mất ngủ và có xu hướng lo âu kéo dài. Chính vì triệu chứng không đặc hiệu nên việc phát hiện sớm cần sự chú ý tới thay đổi nhỏ nhất trong sức khỏe hằng ngày.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Cường giáp có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó phổ biến nhất là bệnh Basedow (chiếm khoảng 70–80% trường hợp). Ngoài ra, các yếu tố sau cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Yếu tố di truyền: Nếu người thân từng bị bệnh tuyến giáp, bạn có nguy cơ cao hơn.
• Giới tính và tuổi tác: Nữ giới, đặc biệt trong độ tuổi 20–50.
• Bệnh tự miễn: Ngoài Basedow, bệnh Hashimoto cũng có thể gây cường giáp thoáng qua.
• Nhiễm trùng hoặc viêm tuyến giáp do virus.
• Sử dụng thuốc chứa i-ốt kéo dài hoặc tiếp xúc với bức xạ.
• Căng thẳng kéo dài và rối loạn cảm xúc.

Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời

Nếu không được điều trị, cường giáp có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng:

• Cơn bão giáp: Là tình trạng cấp cứu nội tiết, xảy ra khi hormone tuyến giáp tăng vọt đột ngột. Biểu hiện: sốt cao, tim đập nhanh, mê sảng, nguy cơ tử vong cao.
• Rối loạn nhịp tim, suy tim, đặc biệt ở người lớn tuổi.
• Loãng xương, yếu cơ, mệt mỏi mạn tính.
• Suy tuyến giáp thứ phát do điều trị không đúng cách hoặc sau phẫu thuật.

Bệnh cường giáp có thể phòng ngừa không?

Mặc dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn, đặc biệt trong trường hợp liên quan đến di truyền hoặc rối loạn tự miễn, người bệnh vẫn có thể giảm thiểu nguy cơ và phát hiện bệnh sớm nhờ duy trì các thói quen sinh hoạt lành mạnh.

Một lối sống cân bằng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ chức năng tuyến giáp. Ăn uống đầy đủ dưỡng chất, tăng cường rau xanh, chất xơ, hạn chế thực phẩm giàu chất béo bão hòa và đường tinh luyện là một trong những cách hỗ trợ hệ miễn dịch khỏe mạnh. Bên cạnh đó, tập luyện đều đặn, ngủ đủ giấc, tránh thức khuya và giảm căng thẳng cũng góp phần ổn định nội tiết.

Đặc biệt, việc kiểm tra chức năng tuyến giáp định kỳ – đặc biệt ở những người có yếu tố nguy cơ như phụ nữ mang thai, người có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp hoặc từng điều trị các bệnh lý tự miễn – giúp phát hiện sớm rối loạn và xử trí kịp thời. Việc tự ý bổ sung i-ốt hoặc dùng thuốc có chứa i-ốt nên được hạn chế, vì dư thừa i-ốt cũng có thể là yếu tố khởi phát cường giáp ở người nhạy cảm.

Cường giáp không thể phòng ngừa hoàn toàn, đặc biệt nếu liên quan đến yếu tố di truyền hay bệnh tự miễn. Tuy nhiên, bạn có thể giảm nguy cơ và phát hiện bệnh sớm nhờ các biện pháp sau:

• Tăng cường miễn dịch: Giữ lối sống lành mạnh, ăn uống đủ chất, vận động đều đặn, tránh stress và thức khuya giúp hệ miễn dịch hoạt động ổn định, hạn chế rối loạn tự miễn.
• Kiểm tra chức năng tuyến giáp định kỳ: Đặc biệt với phụ nữ mang thai, người có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp hoặc đang có các dấu hiệu nghi ngờ.
• Sử dụng i-ốt hợp lý: Không tự ý dùng thuốc hoặc thực phẩm bổ sung i-ốt khi không có chỉ định bác sĩ.

Cường giáp là một bệnh lý nội tiết phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua do triệu chứng mờ nhạt hoặc dễ nhầm lẫn với bệnh lý khác. Nhận biết sớm, điều trị đúng và duy trì lối sống lành mạnh là chìa khóa giúp bạn kiểm soát hiệu quả và phòng tránh biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào liên quan đến tuyến giáp, hãy chủ động đi khám và kiểm tra sớm để được tư vấn cụ thể từ bác sĩ chuyên khoa.