Võng Mạc Đái Tháo Đường: Biến Chứng Âm Thầm Có Thể Cướp Đi Thị Lực

Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 4,5 triệu người trưởng thành đang sống chung với bệnh đái tháo đường, trong đó khoảng 60% có biến chứng ở mắt và gần 2 triệu người đứng trước nguy cơ mất thị lực. Đáng lo ngại hơn, phần lớn các trường hợp bị tổn thương mắt do đái tháo đường diễn tiến âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu. Một trong những biến chứng tại mắt phổ biến và nguy hiểm nhất chính là bệnh võng mạc đái tháo đường – nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa ở các nước phát triển và đang ngày càng gia tăng tại Việt Nam.

Bệnh võng mạc đái tháo đường là gì?

Bệnh võng mạc đái tháo đường (VMDTĐ) là tình trạng tổn thương các mạch máu nhỏ nuôi võng mạc – lớp mô nhạy sáng ở đáy mắt – do tăng đường huyết kéo dài. Đường huyết cao làm mạch máu bị suy yếu, rò rỉ hoặc tắc nghẽn, khiến võng mạc không nhận đủ oxy, từ đó gây ra các biến đổi bệnh lý và ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị lực.

Bệnh tiến triển qua nhiều giai đoạn từ nhẹ đến nặng, và có thể dẫn đến mất thị lực không phục hồi nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Triệu chứng của bệnh võng mạc đái tháo đường

Ở giai đoạn sớm, bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng, khiến người bệnh chủ quan và bỏ qua việc kiểm tra mắt định kỳ. Khi bệnh nặng hơn, các dấu hiệu sau có thể xuất hiện:

• Nhìn mờ, thị lực giảm dần.
• Xuất hiện nhiều đốm nhỏ hoặc vật thể trôi nổi trong tầm nhìn (giống như ruồi bay).
• Nhìn thấy các vùng trắng sáng hoặc vùng tối trong trường nhìn.
• Khó nhận biết màu sắc hoặc hình ảnh bị nhòe, trôi.
• Thị lực ban đêm giảm rõ rệt.
• Một hoặc cả hai mắt có biểu hiện thay đổi về thị lực.

Các triệu chứng này thường ảnh hưởng đến cả hai mắt và có thể diễn tiến nhanh nếu không được can thiệp y tế kịp thời.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh võng mạc đái tháo đường?

Bất kỳ ai bị đái tháo đường, dù tuýp 1 hay tuýp 2, đều có nguy cơ mắc bệnh võng mạc nếu đường huyết không được kiểm soát tốt. Tuy nhiên, một số yếu tố làm tăng đáng kể nguy cơ bị tổn thương võng mạc, bao gồm:

• Kiểm soát đường huyết kém.
• Tăng huyết áp.
• Rối loạn lipid máu.
• Bệnh lý thận mạn.
• Béo phì, hút thuốc lá, thiếu máu.
• Thai kỳ ở phụ nữ mắc đái tháo đường.
• Thời gian mắc đái tháo đường kéo dài trên 5–10 năm.

Nguy cơ cao nhất thường gặp ở người mắc bệnh lâu năm, có nhiều yếu tố phối hợp và không kiểm tra mắt định kỳ.

Chẩn đoán bệnh võng mạc đái tháo đường như thế nào?

Phát hiện sớm là yếu tố then chốt giúp kiểm soát và ngăn ngừa biến chứng mù lòa. Các phương pháp phổ biến giúp chẩn đoán bệnh võng mạc đái tháo đường gồm:

• Soi đáy mắt: Được thực hiện sau khi nhỏ thuốc giãn đồng tử, giúp bác sĩ quan sát trực tiếp võng mạc và các mạch máu.
• Chụp mạch huỳnh quang: Dùng thuốc cản quang để đánh giá tình trạng rò rỉ, tắc nghẽn hoặc tân mạch bất thường.
• Chụp cắt lớp võng mạc (OCT): Cung cấp hình ảnh cắt lớp chi tiết của võng mạc, giúp phát hiện phù hoàng điểm – nguyên nhân chính gây mất thị lực trung tâm.

Tùy tình trạng cụ thể, bác sĩ nhãn khoa sẽ chỉ định các xét nghiệm cần thiết để xác định mức độ tổn thương võng mạc.

Người bệnh đái tháo đường cần lưu ý gì để bảo vệ thị lực?

Ngoài việc kiểm soát đường huyết, người bị đái tháo đường còn có nguy cơ cao bị viêm bờ mi, đục thủy tinh thể sớm hoặc lên chắp lẹo thường xuyên. Do đó, việc chăm sóc mắt toàn diện là hết sức cần thiết.

Dưới đây là 5 lưu ý quan trọng giúp phòng ngừa biến chứng võng mạc và bảo vệ thị lực:

1. Kiểm soát đường huyết hiệu quả: Duy trì mức đường huyết ổn định là cách tốt nhất để làm chậm tiến triển của bệnh lý mắt do tiểu đường.
2. Quản lý huyết áp và các bệnh lý đi kèm như suy thận, rối loạn mỡ máu: Đây là các yếu tố làm tăng nguy cơ tổn thương mạch máu võng mạc.
3. Không bỏ qua bất kỳ thay đổi nào về thị lực: Ngay khi nhận thấy dấu hiệu bất thường ở một hoặc cả hai mắt, người bệnh nên đi khám chuyên khoa mắt sớm.
4. Khám mắt định kỳ ít nhất mỗi năm một lần: Kể cả khi không có triệu chứng, đây là cách duy nhất để phát hiện tổn thương võng mạc ở giai đoạn sớm.
5. Tuân thủ điều trị nếu đã được chẩn đoán tổn thương võng mạc: Điều trị sớm giúp kiểm soát bệnh và ngăn ngừa mất thị lực vĩnh viễn.

Kết luận

Bệnh võng mạc đái tháo đường là một biến chứng nghiêm trọng nhưng có thể phòng ngừa và điều trị nếu được phát hiện sớm. Trong bối cảnh số người mắc đái tháo đường tại Việt Nam đang gia tăng nhanh chóng, việc nâng cao nhận thức về các biến chứng tại mắt là điều hết sức cần thiết.

Hãy nhớ rằng, mỗi người bệnh tiểu đường đều cần có kế hoạch theo dõi mắt định kỳ như một phần thiết yếu của quản lý bệnh toàn diện. Bảo vệ đôi mắt chính là bảo vệ chất lượng sống lâu dài.